Zakjeszwammen

Ascomyceten (Ascomycota). Ook wel zakjeszwammen genoemd, vormen een stam in het rijk der schimmels. De ascomyceten vormen een grote groep met meer dan 64 000 beschreven soorten. Ze danken de naam zakjeszwammen aan de sporenzakjes (‘ascus’, meervoud ‘asci’), de karakteristieke voortplantingsstructuren die microscopisch waarneembaar zijn. Veel schimmels, waaronder de gisten en de korstmossen, worden tot deze groep gerekend, evenals enkele eetbare paddenstoelen, zoals morieljes en truffels.

Zakjeszwammen hebben zich naar alle waarschijnlijkheid ontwikkeld als zustergroep van de steeltjeszwammen (Basidiomycota). Nu vormen ze samen het onderrijk Dikaryomycota. Een belangrijk verschil tussen de twee groepen is dat bij een zakjeszwam een achttal sporen gevormd wordt inwendig in een sporenzakje en bij een steeltjeszwam een viertal sporen uitwendig aan een steeltje (basidium).

Vroeger werden schimmels waarvan alleen het ongeslachtelijke stadium (het anamorfe stadium) bekend is in een restgroep ingedeeld, de Deuteromycota. Inmiddels kan de meerderheid van deze schimmels op grond van moleculairgenetische gegevens tot deze groep gerekend worden.

Zakjeszwammen spelen een belangrijke rol in veel ecosystemen, bijvoorbeeld als schimmelpartner in korstmossen, endofyten en mycorrhizas, en bovendien als reducent. De vruchtlichamen van deze soorten vormen voedsel voor verschillende dieren, van insecten en slakken tot knaagdieren en grote zoogdieren als reeën en wilde zwijnen.

Zakjeszwammen zijn ook voor de mens van grote betekenis. In negatieve zin doordat ze verantwoordelijk zijn voor talrijke ziektes bij mensen, huisdieren en cultuurgewassen. In positieve zin omdat ze een belangrijke rol spelen bij de bereiding van levensmiddelen als kaas, brood, bier en wijn, en omdat ze van grote waarde zijn voor de productie van medicijnen. Zo heeft het antibioticum penicilline, dat geproduceerd wordt uit Penicillium chrysogenum, in de tweede helft van de twintigste eeuw geleid tot een omwenteling in de bestrijding van bacteriële infectieziekten.