MICROVLINDERS EN BLOEDDRUPJES

Naast de dagvlinders en de zogenoemde macronachtvlinders bestaat er een grote groep microvlinders, waarvan ruim 1400 soorten in Nederland voorkomen. Deze groep van ‘kleine vlinders’ of ‘micro’s’ wordt wetenschappelijk aangeduid met de term microlepidoptera, zie ook www.microlepidoptera.nl.

Er bestaat geen wetenschappelijke grond voor het onderscheiden van micro’s en macro’s. Beide groepen zijn in de loop der tijd gekozen door verzamelaars die de families met de minder populaire kleinste vlinders van de meer populaire grotere vlinders scheidden. Opvallend hierbij is dat de sommige primitieve families zoals de wortelboorders (Hepialidae), de zakdragers (Psychidae), de houtboorders (Cossidae), de bloeddrupjes (Zygaenidae) wél tot de macro’s werden gerekend, terwijl dit in feite grote micro’s zijn. Anderzijds werden kleine soorten van modern ontwikkelde families, zoals de Eupithecia-soorten uit de familie van de spanners (Geometridae) en de Schrankia- en Hypenodes-soorten uit de familie van de spinneruilen (Erebidae) vaak over het hoofd gezien of zelfs genegeerd door de meeste verzamelaars.

Secties Ter Haar en Snellen

De laatste decennia is daar verandering in gekomen. Zowel de macro’s als de micro’s worden tegenwoordig door veel enthousiaste amateurs en specialisten wereldwijd bestudeerd. In Nederland gebeurt dat in twee afzonderlijke secties van de Nederlandse Entomologische Vereniging (NEV). De microvlinders worden ondergebracht bij de sectie Snellen, de macrovlinders bij de sectie Ter Haar. Beide namen refereren aan pioniers op het gebied van het Nederlandse vlinderonderzoek.

De grootte van de vlinder vormt geen kenmerkend onderscheid tussen micro’s en macro’s. Er komen bijvoorbeeld heel kleine macro’s voor, zoals het stro-uiltje (Rivula sericealis) en de kleine groenuil (Earias clorana), die u gemakkelijk op het verkeerde been kunnen zetten.
Daarnaast zijn er binnen de microvlinders enkele soorten die zo groot zijn, dat ze vaak verward worden met de macrovlinders. De bonte brandnetelmot (Anania hortulata) is daar een bekend voorbeeld van. Deze soort wordt vaak aangezien voor een spanner (Geometridae) en wordt met name geregeld verward met de bonte bessenvlinder (Abraxas grossulariata).

Toch zijn er wel enkele verschillen tussen macrovlinders en microvlinders, hoe subtiel die verschillen dan ook zijn:

• Veel soorten vliegen uitsluitend ’s nachts;
• Micro’s hebben draadvormige antennen;
• De antennen hebben aan de basis een verdikking en liggen meestal in rust over het borststuk heen;
• Ze hebben lange poten met lange sporen;
• Micro’s hebben een relatief grove beschubbing op de vaak smalle vleugels;
• De vleugels hebben vaak zeer lange franje aan de achterrand.

Uiteraard bestaan er weer diverse uitzonderingen op deze regels. Het onderscheiden van de micro’s en macro’s en de families die er traditioneel toe worden gerekend is vooral een kwestie van ervaring en het vergelijken van algemene familiekenmerken op plaatjes in determinatiegidsen en … tegenwoordig ook op internet

Evenals de macronachtvlinders zijn de microvlinders geclassificeerd in verschillende families. De grootste en bekendste daarvan zijn de lichtmotten (Pyralidae), de grasmotten (Crambidae) en de bladrollers (Tortricidae). Dit zijn ook de families waarbij de meeste verwarring met macro’s optreedt.

De grootste en bekendste families zijn de lichtmotten (Pyralidae) en de grasmotten (Crambidae). Dit zijn ook de families waarbij de meeste verwarring met macro’s optreedt en waartoe de grootste soorten microvlinders behoren. Voorbeelden van lichtmotten zijn de hommelnestmot (Aphomia sociella) en de grote meelmot (Pyralis farinalis). Tot de grasmotten horen met name grote soorten, zoals de in veel tuinen voorkomende muntvlinder (Pyrausta aurata) en bonte brandnetelmot (Anania hortulata). De kleine motjes die tijdens een wandeling door het gras vaak opvliegen uit de vegetatie behoren ook tot de familie van de grasmotten en zijn de naamgevers daarvan: het zijn de typische ‘grasmotjes’ uit de geslachten Crambus en Agriphila. Microvlinders uit het geslacht Scoparia lijken veel op de macro’s van de geslachten Nola en Meganola uit de familie van de visstaartjes (Nolidae).

De familie van de bladrollers is een van de grootste Nederlandse vlinderfamilies met meer dan 350 soorten. De familienaam is ontleend aan het feit dat de rupsen van veel soorten karakteristieke bladrollen maken om in te leven.
In het late voorjaar kan de groene eikenbladroller (Tortrix viridana) op sommige plaatsen massaal aanwezig zijn. Later in het seizoen zijn ook de grote appelbladroller (Archips podana) en de anjerbladroller (Cacoecimorpha pronubana) aanwezig; beide soorten zijn algemeen en komen verspreid over het hele land voor.

Hieronder worden nog enkele microfamilies genoemd met een korte karakteristiek.

• Dwergmineermotten (Nepticulidae): de rupsen van de dwergmineermotten leven tussen de lagen van bladeren waardoor opvallende mineergangen ontstaan.
• Mineermotten (Gracillariidae): de rupsen leven in de bladeren en maken kleine vouwtjes tussen de bladnerven. Een voorbeeld van deze familie is de plataanvouwmijnmot (Phyllonorycter platani).

De soorten van de bovengenoemde families zijn erg klein. Voor meer informatie over mineermotten, zie ook www.bladmineerders.nl.

• Vedermotten (Pterophoridae): de vlinders uit deze familie hebben vederachtige vleugels.
• Spinselmotten (Yponomeutidae): de rupsen van de soorten uit deze familie maken in het voorjaar grote spinselnesten in onder andere vogelkers en kardinaalsmuts.
• Zakdragers (Psychidae) en kokermotten (Colephoridae): de rupsen uit deze families leven in kleine zelfgemaakte zakjes of kokertjes.

Bloeddrupjes (Zygaenidae)

Rupsen en verpopping